Το ξίφος του Αχιλλέα

Giovanni Battista Tiepolo, 1757
Minerva Preventing Achilles from Killing Agamemnon

Παρέμβαση της Αθηνάς
στην σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα

Ο Αχιλλέας εξοργισμένος επειδή ο Αγαμέμνων διεκδικεί της αιχμάλωτη Βρισηίδα τραβάει το σπαθί του για να τον σκοτώσει. Η ξαφνική εμφάνιση της θεάς Αθηνάς, που σε αυτήν την τοιχογραφία αρπάζει τον Αχιλλέα από τα μαλλιά, αποτρέπει την πράξη βίας.

Α Ιλιάς

Ὣς φάτο· Πηλεΐωνι δ’ ἄχος γένετ’, ἐν δέ οἱ ἦτορ
στήθεσσιν λασίοισι διάνδιχα μερμήριξεν,
ἢ ὅ γε φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ 190
τοὺς μὲν ἀναστήσειεν, ὃ δ’ Ἀτρεΐδην ἐναρίζοι,
ἦε χόλον παύσειεν ἐρητύσειέ τε θυμόν.
ἧος ὃ ταῦθ’ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἕλκετο δ’ ἐκ κολεοῖο μέγα ξίφος, ἦλθε δ’ Ἀθήνη
οὐρανόθεν· πρὸ γὰρ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη 195
ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε·
στῆ δ’ ὄπιθεν, ξανθῆς δὲ κόμης ἕλε Πηλεΐωνα
οἴῳ φαινομένη· τῶν δ’ ἄλλων οὔ τις ὁρᾶτο·
θάμβησεν δ’ Ἀχιλεύς, μετὰ δ’ ἐτράπετ’, αὐτίκα δ’ ἔγνω
Παλλάδ’ Ἀθηναίην· δεινὼ δέ οἱ ὄσσε φάανθεν· 200
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

« Τίπτ’ αὖτ’ αἰγιόχοιο Διὸς τέκος εἰλήλουθας;
ἦ ἵνα ὕβριν ἴδῃ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο;
ἀλλ’ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τελέεσθαι ὀΐω·
ᾗς ὑπεροπλίῃσι τάχ’ ἄν ποτε θυμὸν ὀλέσσῃ. » 205

Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

« Ἧλθον ἐγὼ παύσουσα τὸ σὸν μένος, αἴ κε πίθηαι,
οὐρανόθεν· πρὸ δέ μ’ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη
ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε·
ἀλλ’ ἄγε λῆγ’ ἔριδος, μηδὲ ξίφος ἕλκεο χειρί· 210
ἀλλ’ ἤτοι ἔπεσιν μὲν ὀνείδισον ὡς ἔσεταί περ·
ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
καί ποτέ τοι τρὶς τόσσα παρέσσεται ἀγλαὰ δῶρα
ὕβριος εἵνεκα τῆσδε· σὺ δ’ ἴσχεο, πείθεο δ’ ἡμῖν. »

Τὴν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς· 215

« Χρὴ μὲν σφωΐτερόν γε θεὰ ἔπος εἰρύσσασθαι
καὶ μάλα περ θυμῷ κεχολωμένον· ὧς γὰρ ἄμεινον·
ὅς κε θεοῖς ἐπιπείθηται μάλα τ’ ἔκλυον αὐτοῦ. »

Ἦ καὶ ἐπ’ ἀργυρέῃ κώπῃ σχέθε χεῖρα βαρεῖαν,
ἂψ δ’ ἐς κουλεὸν ὦσε μέγα ξίφος, οὐδ’ ἀπίθησε 220
μύθῳ Ἀθηναίης· ἣ δ’ Οὔλυμπον δὲ βεβήκει
δώματ’ ἐς αἰγιόχοιο Διὸς μετὰ δαίμονας ἄλλους.

Α

Τα λόγια τούτα επλήγωσαν τα σπλάχνα του Αχιλλέως

κι έστρεψε δύο στοχασμούς μες στα δασιά του στήθη.

Ή θε να σύρη απ’ το πλευρό το ακονισμένο ξίφος

και αφού σκορπίση όλους εκεί, να σφάξη τον Ατρείδην,

ή να σιγάση την οργήν κρατώντας την ψυχήν του.

Και αυτά ως διαλογίζονταν στον νου και από την θήκην

το μέγα ξίφος έσερνε, κατέβηκε ουρανόθεν

η Αθηνά, την έστελνεν η Ήρα η λευκοχέρα,

οπού αγαπούσε ολόψυχα παρόμοια και τους δύο.

Του εστήθη οπίσω κι έπιασε τα ολόξανθα μαλλιά του,

σ’ εκείνον μόνον φανερή και αθώρητη στους άλλους.

Ξιπάσθη αυτός, εστράφηκε κι εγνώρισεν αμέσως

την Αθηνά που φοβερήν στα μάτια λάμψιν είχε.

Και ομίλησε προς την θεάν με λόγια φτερωμένα

«Τ’ ήλθες και συ, ω του Διός του αιγιδοφόρου κόρη;

Του Ατρείδη Αγαμέμνονος να ιδής την αδικίαν;

Αλλά σου λέγω καθαρά και πίστευσε. Με τούτες

τες έπαρσές του γρήγορα θα χάση την ζωήν του»

Και ο φτεροπόδης προς αυτήν Πηλείδης αποκρίθη:

Πρέπει, ω θεά, των δυο σας να σεβασθώ το λόγον,

αν κι είν’ η οργή μου φοβερή. Και όμως αυτό συμφέρει,

όπου υπακούει στους θεούς κι αυτοί τον εισακούουν».

Είπε και από την αργυρήν λαβήν με το βαρύ του

χέρι στην θήκην άμπωσε πάλι το μέγα ξίφος

πειθόμενος στην Αθηνά. Κι εκείνη πάλι ανέβη

στον Όλυμπον μες στους θεούς, στα δώματα του Δία.

Η συνομιλία της κόρης του Διός

με τον γιο της Θέτιδος