ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’
Η ΠΕΛΑΣΓΙΚΗ ΚΑΙ
Η ΦΟΙΝΙΚΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
ΚΑΙ
ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΙΚΟ ΨΕΜΑ
1. ΟΙ ΠΕΛΑΣΓΟΙ ΚΑΙ Η
ΠΕΛΑΣΓΙΚΗ ( ΓΡΑΜΜΙΚΗ) ΓΡΑΦΗ
ΟΙ
ΠΕΛΑΣΓΟΙ
ΚΑΙ
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΝΟΣ
Σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό και τους Ηρόδοτο (Α, 2 και Α 57-
58), Εκαταίο Μιλήσιο (Στράβων 7, 321),
Θουκυδίδη (Α, 3 -9), Πλάτων (Μενεξενος),
Παυσανία (Βοιωτικά 5, 1 – 10), Διόδωρο (βίβλος Μ, Απόσπασμα 3),
Απολλόδωρος (Ιστορική βιβλιοθήκη) κ.α.
αρχικά στην Ελλάδα δεν υπήρχαν μόνιμοι κάτοικοι ούτε και Έλληνες και βάρβαροι
παρά πάρα μόνο διάφορα βάρβαρα φύλλα με πολυπληθέστερο τους Πελασγούς, τα
οποία ζούσαν μεταναστευτικά, επειδή δεν έχει ακόμη επινοηθεί η γεωργία. Από τα φύλλα αυτά αυτόχθονες θεωρούνταν οι
Πελασγοί (απόγονοι των οποίων ήσαν οι Δωριείς, οι Αχαιοί, οι Ίωνες και οι
Αιολείς = οι πρώτοι Έλληνες) και επήλυδες (μετανάστες) οι Καδμείοι ή Θηβαίοι
(είχαν καταγωγή από Αίγυπτο – Ερυθρά θάλασσα), οι Δαναοί (καταγωγή από
Αίγυπτο - Κασπία), οι Πέλοπες (καταγωγή από Φρυγία Μ. Ασίας) κ.α. Στη συνέχεια αποκόπηκαν πρώτα οι Δωριείς (=
οι μετέπειτα Σπαρτιάτες και οι Μακεδόνες) από τους Πελασγούς και αποτέλεσαν ξέχωρο έθνος, το Ελληνικό και μετά προσχώρησαν σ΄ αυτό όλοι οι
Πελασγοί (δηλαδή και οι Ίωνες ή
Αθηναίοι, οι Αιολείς ή Θεσσαλοί κ.α.), καθώς και πολλοί άλλοι βάρβαροι: οι
Καδμείοι ή Θηβαίοι, οι Δαναοί, οι Πέλοπες κ.α..
«Το Ελληνικό έθνος αφότου φάνηκε, την ίδια πάντα γλώσσα μιλά - αυτό είναι η πεποίθησή μου, αφότου όμως
ξέκοψε από το Πελασγικό, αδύνατο τότε και στην αρχή και μικρό, αυξήθηκε
ύστερα και πλήθαινε σε έθνη, καθώς προσχώρησαν σ’ αυτό κυρίως οι Πελασγοί,
αλλά και πάρα πολλά άλλα βαρβαρικά φύλα. …» (Ηρόδοτος Α, 57- 58)
Η ΠΕΛΑΣΓΙΚΗ
Ή
ΑΛΛΩΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Διόδωρος Σικελιώτης (3,67, 5 - 57 και 5, 75) επικαλούμενος έναν
αρχαιότερό του ιστορικό, τον Διονύσιο Σκυτέα, αναφέρει ότι στην Ελλάδα πριν
από τη σημερινή ελληνική γραφή υπήρχε μια άλλη γραφή, η Πελασγική, άρα η
γραφή αυτή είναι εκείνη που Έβανς ονομάζει «Γραμμική Γραφή Α και Β’». Ο Διόδωρος αναφέρει επίσης ότι οι Φοίνικες
δεν είναι αυτοί που εφεύραν τα γράμματα, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, αλλά οι Πελασγοί
(= η μεγαλύτερη φυλή από αυτές που αποτελέστηκε το ελληνικό έθνος, βλέπε
Ηρόδοτος Α 57) και γι αυτό και ονομάζονται πελασγικά γράμματα. Οι Φοίνικες απλώς
άλλαξαν το σχήμα τους και, καθώς η πλειοψηφία των ανθρώπων χρησιμοποίησε αυτό
το είδος των γραμμάτων, γι αυτό τους δόθηκε η ονομασία Φοινικικά.
«… Στους Έλληνες λέγεται ότι πρώτος
ανακάλυψε τους ρυθμούς και το τραγούδι ο Λίνος και όταν ο Κάδμος έφερε από τη
Φοινίκη τα λεγόμενα γράμματα, πρώτος αυτός μετέφερε στην Ελληνική γλώσσα,
όρισε την ονομασία του καθενός και χάραξε το σχήμα τους. Γενικώς όλα μαζί τα
γράμματα ονομάστηκαν Φοινικικά, επειδή μεταφέρθηκαν στους Έλληνες από τους
Φοίνικες, ειδικά όμως, επειδή πρώτοι οι Πελασγοί χρησιμοποίησαν τους
φερόμενους χαρακτήρες προσαγορεύτηκαν Πελασγικά……. Ο Λίνος, λοιπόν, λένε πως
συνέταξε με Πελασγικά γράμματα αφήγημα με τις πράξεις του πρώτου Διόνυσου και
τους λοιπούς μύθους και το άφησε στα απομνημονεύματά του. Με τον ίδιο τρόπο
χρησιμοποίησαν τα Πελασγικά γράμματα ο Ορφέας και ο Προναπίδης, που ήταν
δάσκαλος του Ομήρου και εμπνευσμένος τραγουδοποιός. Το ίδιο και ο Θυμοίτης….
(Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 3, 67)
«…Στις Μούσες, δόθηκε από τον πατέρα τους, η
ανακάλυψη των γραμμάτων και η σύνθεση των επών, η λεγόμενη ποιητική. Σε
εκείνους που λένε πως οι Σύριοι είναι οι εφευρέτες των γραμμάτων, πως οι
Φοίνικες τα έμαθαν από εκείνους και τα παρέδωσαν στους Έλληνες και πως αυτοί οι Φοίνικες ήταν εκείνοι που
έπλευσαν με τον Κάδμο στην Ευρώπη και πως γι αυτό οι Έλληνες ονομάζουν τα
γράμματα Φοινικικά, απαντούν πως οι Φοίνικες δεν ήταν οι αρχικοί εφευρέτες
και πως το μόνο που έκαναν ήταν να αλλάξουν τη μορφή των γραμμάτων και, καθώς
η πλειοψηφία των ανθρώπων χρησιμοποίησε αυτό το είδος των γραμμάτων, γι αυτό
τους δόθηκε η παραπάνω ονομασία (φασίν τους Φοίνικας ουκ εξ αρχής ευρείν,
αλλά τους τύπους των γραμμάτων μεταθείναι μόνον)…. (Διόδωρος, Σικελιώτης,
βίβλος 5, 74).
«… Οι Ηλιάδες ( = οι αρχαίοι κάτοικοι
της Ρόδου) αναδείχθηκαν ανώτεροι από όλους στη μόρφωση και κυρίως στην
αστρονομική. Εισηγήθηκαν πολλά σχετικά με τη ναυτιλία και όρισαν τον χωρισμό
της ημέρας σε ώρες….. Ο (Ρόδιος) Ακτίς βάζοντας πλώρη για την Αίγυπτο ίδρυσε
εκεί τη λεγόμενη Ηλιούπολη, δίνοντας το όνομα του πατέρα του (Ήλιου). Από
αυτόν έμαθαν αργότερα οι Αιγύπτιοι τα θεωρήματα της αστρονομίας. Όταν, όμως,
έγινε ο κατακλυσμός στην Ελλάδα, από τις βροχοπτώσεις χάθηκαν οι περισσότεροι
άνθρωποι. Μαζί με εκείνα συνέβηκε να καταστραφούν και τα γραπτά μνημεία και
γι αυτή την αιτία, οι Αιγύπτιοι, βρίσκοντας την ευκαιρία, ιδιοποιήθηκαν όλα
τα περί αστρονομίας και επειδή, λόγω της άγνοιάς τους, οι Έλληνες δεν
μπορούσαν πλέον να επικαλεστούν τις γραπτές μαρτυρίες, ενισχύθηκε η άποψη ότι
πρώτοι οι Αιγύπτιοι ανακάλυψαν τα άστρα. Με τον ίδιο τρόπο, μολονότι οι
Αθηναίοι ίδρυσαν πόλη στην Αίγυπτο, που την ονόμαζαν Σαίνς, το γεγονός ξεχάστηκε
λόγω του κατακλυσμού. Γι αυτές, λοιπόν, τις αιτίες πολλές γενιές αργότερα ο
Κάδμος του Αγήνορα θεωρήθηκε ότι πρώτος αυτός έφερε τα γράμματα από τη
Φοινίκη στην Ελλάδα και από τον καιρό του Κάδμου και στο εξής πίστευαν για
τους Έλληνες πως έκαναν πάντα συμπληρωματικές ανακαλύψεις στην επιστήμη των
γραμμάτων, καθώς ένα είδος καθολικής άγνοιας κατείχε τους Έλληνες…….» ( Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 5, 57)
Η Πελασγική (Γραμμική) Γραφή πρέπει να
καταργήθηκε μετά το 1200 π.Χ. (δηλαδή κάπου μεταξύ Τρωικού πολέμου και καθόδου
Δωριέων), αφού μετά την εποχή αυτή δεν έχουν βρεθεί επιγραφές γραμμένες με τη
γραφή αυτή και για τη σημερινή Ελληνική Γραφή έχουμε βρει πινακίδες που είχαν
γραφτεί ήδη από τον 9ο αι. π.Χ.
Επιγραφές με Πελασγική (Γραμμική) Γραφή έχουν ανακαλυφθεί στην Κρήτη, Μυκήνες, Θήβα, Τίρυνθα, Ορχομενό κ.ά., άρα
στην περιοχή των καλούμενων Αχαιών, άρα η γραμμική γραφή είναι ελληνική, των καλούμενων Αχαιών ή Πανελλήνων.
Σύμφωνα με τον Εβανς η Γραμμική Γραφή
διακρίνεται σε δυο βασικούς τύπους. Τη Γραμμική Α, που χρονολογείται από το
1700-1500 π.Χ. και δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί και τη Γραμμική Β’, που
χρονολογείται από το 1500 -1200 π.Χ.
και έχει αποκρυπτογραφηθεί από το Μ. Ventris. H αποκρυπτογράφηση
έδειξε ότι οι πινακίδες της Γραμμικής Β’ είναι σε ελληνική γλώσσα, καθώς
και ότι η γραφή αυτή δεν ήταν όμοια
παντού, αλλά κάπως διαφορετική σε κάθε πόλη-κράτος.Σύμφωνα με το Μ. Ventris
(και τις παρατηρήσεις Chadwick και Α. Gober) η Πελασγική γραφή (Γραμμική Β’)
γραφόταν από δεξιά προς αριστερά και είχε 5 γράμματα για τα 5 φωνήεντα (= τα:
α, ε, ο, ου, ι ) και κάπου 88 συλλαβογράμματα, αυτά που βλέπουμε στο σχετικό
πίνακα και από τα οποία μερικά είναι ακόμη ανερμήνευτα. Παράλληλα υπήρχαν και κάποια γράμματα για τις λέξεις
που χρησιμοποιούνται πιο συχνά, κάτι ως γίνεται και σήμερα με τα: κ., δις,
δρ, δρχ, klg, &, %…("αγόρασα 10m ύφασμα προς 1000 $").
Οι αρχαίες γραφές χρησιμοποιούσαν
παράλληλα και κάποια συλλαβογράμματα,
καθώς και λεξόγραμματα (ιδεογράμματα) για λόγους βραχυγραφίας, επειδή παλιά
δεν ήταν εύκολο να βρεις γραφική ύλη, αλλά και να τη διαχειριστείς λόγω του
ότι τότε δεν είχαμε χαρτί, αλλά πέτρινες ή πήλινες πλάκες άλλες (γραμμική,
σφηνοειδή κ.α.). Για τον ίδιο λόγο κάποιες άλλες αρχαίες γραφές (Φοινικική,
Εβραϊκή κ.α.) αντί για γράμματα για τα φωνήεντα χρησιμοποιούσαν σημεία, δηλαδή
μικρές κουκίδες ή γραμμούλες, που έμπαιναν πάνω ή κάτω από τα σύμφωνα που
είχαν φωνήεν και που πολλές φορές αυτό
το παρέλειπαν, κάτι ως κάνουμε σήμερα στις λέξεις: π.Χ., π.χ. πρβ, κλπ.
2. ΟΙ ΦΟΙΝΙΚΕΣ, ΟΙ ΚΑΔΜΕΙΟΙ
Ή ΘΗΒΑΙΟΙ ΚΑΙ Η ΦΟΙΝΙΚΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Το έτος 1255 πριν από το Διόγνητο (= το
1519 π.Χ.), σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό και τους Παυσανία (Βοιωτικά 5, 1 –
10), Ηρόδοτο (Α, 2), Διόδωρο (βίβλος
Μ, Απόσπασμα 3), Απολλόδωρος (Ιστορική βιβλιοθήκη Α, Β, Γ) κ.α., ήρθαν στην Ελλάδα, στην περιοχή
Ωγυγία της Βοιωτίας, κάποιοι μετανάστες Φοίνικες με αρχηγό τον Κάδμο, εξ ου
και η ονομασία Καδμείοι, και κτίζουν εκεί την πόλη Καδμεία ή Θήβα. Έτσι από το 1519 π.Χ. και μέχρι
τουλάχιστον το 1200 π.Χ. , όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, στην
Ελλάδα υπάρχουνε δυο είδη γραφής, η Πελασγική ή άλλως γραμμική στις ελληνικές
περιοχές (Κνωσό, Μυκήνες κ.α.) και η Φοινικική στην Καδμεία ή Θήβα.
Η Φοινικική Γραφή, όπως και η
Εβραϊκή, έχει γράμματα μόνο για τα σύμφωνα.
Για τα φωνήεντα χρησιμοποιεί μικρά σημάδια (κουκίδες και γραμμούλες), που
μπαίνουν πάνω ή κάτω από τα σύμφωνα που έχουν φωνήεν, κάτι ως θα γράφαμε π.χ.
στην ελληνική «Κ’Λ’» = ΚΑΛΙ» = ορθογραφικά ΚΑΛΗ ή ΚΑΛΟΙ. Αν μια λέξη αρχίζει από φωνήεν ή φωνήεντα,
όπως π.χ. η λέξη Α-ΒΡΑΑΜ, ΙΕ-ΖΕΚΙΗΛ…, παίρνει στην αρχή της μια κάθετη
γραμμή, που λέγεται ΑΛΕΦ, και πάνω από αυτή
μπαίνουν τα ανάλογα σημεία των φωνηέντων. Αν μια λέξη έχει στο θέμα
της μακρό φωνήεν (δυο συνεχόμενα αα, εε..), όπως π.χ. η λέξη ΑΒΡ-ΑΑ-Μ, μπαίνει εκεί ένα ανάλογο γράμμα που πάνω
του μπαίνει το ανάλογο σημείο του φωνήεντος.
Τα σημεία των φωνηέντων δεν φαίνονται σήμερα σε πολλές φοινικικές
πινακίδες είτε γιατί τα έχει σβήσει ο χρόνος είτε γιατί έχουν παραληφθεί για
λόγους συντομογραφίας, κάτι όπως γίνεται στην Ελληνική με τα: πρβ, π.Χ.,
π.χ., κλπ, κοκε, βλ.
Η Φοινικική γραφή δεν έχει κεφαλαία και μικρά γράμματα, δεν έχει
ομόηχα γράμματα και ορθογραφικά σημεία (τονικό σημάδι, απόστροφος κλπ), άρα
είναι μια πρωτόγονη φθογγική και μόνο γραφή.
Στη φοινικική γραφή οι λέξεις γράφονται σε γραμμές από δεξιά προς
αριστερά, δηλαδή ίδια με την αιγυπτιακή και αντίθετα ως προς την ελληνική και
στο φοινικικό αλφάβητο υπάρχουν γράμματα και για τα συμπλέγματα μπ, γκ/νκ,
ντ, κς, καθώς και για τα μακρά δυο:
αα, οο, ιι, που λέγονται μακρα φωνηέντα. Τα γράμματα στη φοινικική γραφή,
όπως και στην αιγυπτιακή, έχουν το όνομα και το σχήμα ενός ζώου ή πράγματος,
εκείνου που φανερώνουν οι πρότυπες
λέξεις τους στο φοινικικό αλφάβητο: Alef
= κεφαλή βοδιού, beth = οικία,
gimel = καμήλα, daleth = θύρα,
βαβ = καρφί, ζαγιν = όπλο, χεθ = περίβολος, τεθ = φράκτης, ιοντ = χείρα, καφ = παλάμη, λαμεντ = βούκεντρο (μαστίγιο), μεμ = ύδωρ, νουν = ιχθύς ή φίδι, αγιν
= μάτι, πε = στόμα ρες = κεφάλι, σιμ = δόντι.
Απλώς στη φοινικική γραφή τα γράμματα δεν είναι πιστές ή απλές
εικόνες ζώων ή πραγμάτων, όπως
συμβαίνει στην αιγυπτιακή γραφή, αλλά το γραμμικό ιδεογράφημά τους.
3. Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Μετά το 1200 π.Χ. (εποχή τρωικού πολέμου
– Καθόδου Δωριέων), όπως φανερώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, οι ελληνικές
πόλεις - κράτη άρχισαν να καταργούν την Πελασγική (Γραμμική) Γραφή και να
επινοούν καθιερώνουν μια νέα γραφή, τη σημερινή Αλφαβητική Ελληνική Γραφή,
αφού οι πινακίδες που έχουν βρεθεί με γραμμική γραφή χρονολογούνται μέχρι το 1200 π.Χ. και οι
πινακίδες με το σημερινή γραφή ήδη από το 900 π.Χ.
Στη νέα ελληνική γραφή υπήρχαν και
υπάρχουν γράμματα για όλους τους φθόγγους, σύμφωνα και φωνήεντα, καθώς και
κάποια ομόηχα, τα: Υ = Ι = ΕΙ = Η…., που χρησιμοποιούνται με κανόνες για
υπόδειξη της ετυμολογίας ( μέρους λόγου, τύπου κλπ) των λέξεων, ώστε έτσι να
έχουμε βοήθεια και στην κατανόησή τους και στη διάκριση των ομοήχων, πρβ
π.χ.: ΚΑΛΗ & ΚΑΛΕΙ & ΚΑΛΟΙ, ΛΙΡΑ & ΛΥΡΑ…..
Η νέα (Αλφαβητική) Ελληνική Γραφή μέχρι
να τελειοποιηθεί έφτασε και μέχρι των ημερών μας. Αρχικά δεν υπήρχε το αυτό
αλφάβητο και οι αυτοί κανόνες χρήσης των ομόηχων γραμμάτων σε όλες τις ελληνικές φυλές, αλλά κάθε μια
από αυτές είχε τα δικά της. Για παράδειγμα εκεί που οι Ίωνες έβαζαν το γράμμα
Η αντί του Ι στον πληθυντικό των αρσενικών, οι άλλοι έβαζαν το ΕΙ: ΙΠΠΗΣ
(Ιωνικά) = ΙΠΠΕΙΣ (δωρικά). Αλφάβητο Αττικής: Α = α, Λ = γ, L = λ, R = ρ, S = ι, Ι = ζ, ΟΥ = u, Π = π… Αλφάβητο
Γόρτυνας: Α = α, Γ = λ, Λ = γ, Ρ = ρ,
S = i, Ι = ζ, V = oυ, C = π..
Τον 5ο/4ο
αι. π.Χ. οι ελληνικές πόλεις-κράτη, μαζί σ’ αυτές και η Θήβα,
καταργούν τα φυλετικά τους αλφάβητα και καθιερώνουν κοινό με βάση το Ιωνικό και κοινούς κανόνες
ορθογραφίας για τα ομόηχα γράμματα που επιλέγηκαν.
Επί Αλεξανδρινής περιόδου επινοήθηκαν τα ορθογραφικά σημεία (= τα
πνεύματα, τα τονικά σημάδια, τα διαλυτικά κλπ), τα οποία αναμορφώθηκαν πριν
από λίγα χρόνια από τους δημοτικιστές, οι οποίοι από τη μια κατάργησαν τα
πνεύματα, την υπογεγραμμένη και τα τονικά σημεία και από την άλλη επινόησαν
το μονοσημαδιακό σύστημα τονισμού .
Επί Βυζαντινής Περιόδου επινοήθηκαν τα Κεφαλαία και μικρά
γράμματα: Α(α), Β(β), Γ(γ)….. για διάκριση των προτάσεων μεταξύ τους, καθώς
και των κυρίων ονομάτων από τα κοινά και τις κοινές λέξεις, πρβ π.χ. αγαθή
& Αγαθή, κόκκινος & Κόκκινος...
Σημειώνεται επίσης ότι αρχικά στην ελληνική γραφή οι λέξεις
γράφονταν χωρίς κενό μεταξύ τους και βουστροφηδόν. Μετά οι λέξεις γράφονταν
από δεξιά προς αριστερά (δηλαδή αντίθετα με τη φοινικική) και με κενό μεταξύ
των λέξεων. Επομένως η Ελληνική Γραφή δεν είναι δημιούργημα της στιγμής ή
κάτι το ξενόφερτο, αλλά ένα διαχρονικό δημιούργημα των ανθρώπων των γραμμάτων
της Ελλάδας.
Δ. Ο ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΙΚΟ ΨΕΜΑ
Ο Αισχύλος (Προμηθεύς 460)
αναφέρει ότι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία τα γράμματα είναι έργο του
Θεού του Προμηθέα: « (Ο Προμηθεύς) εξηυρον αυτοις γραμμάτων τε συνθέσεις»,
κάτι σωστό, γιατί ο θεός Προμηθέας είναι η θεία Πρόνοια, η Θεία Φώτιση
του αρχαίου ελληνικού Πανθέου και η γλώσσα και τα γράμματα (η γραφή)
είναι αποτέλεσμα της γραμματικής και γλωσσικής ικανότητας που χάρισε ο Θεός
στον άνθρωπο.
Ο Πλάτωνας (Φαίδρος 274 –
275 και Φίληβος 18 c ) αναφέρει ότι, σύμφωνα με ένα μύθο που άκουσε να λένε
στην πόλη Ναύκρατις της Άνω Αιγύπτου, αυτός
που πρώτος ανακάλυψε τους αριθμούς, την γεωμετρία, την αστρονομία και επί πλέον τα γράμματα
είναι ο Θεός Θευ, κάτι που πιθανόν να είναι σωστό, γιατί άλλο το ελληνικό και άλλο το αιγυπτιακό
αλφάβητο. Έπειτα ο αιγυπτιακός θεός
«Θευ» είναι κάτι ως και ο ελληνικός θεός Προμηθέας.
Ο Ηρόδοτος (Ε 57 – 59) αναφέρει ότι επειδή στην Ελληνική Γραφή υπάρχουν πολλά γράμματα
που είναι όμοια με τα φοινικικά (δεν λέει ποια είναι αυτά) και επειδή λέγεται
ότι οι Φοίνικες είναι αυτοί που ανακάλυψαν τα γράμματα, υποθέτω («ως εμεοι
δοκεί») ότι οι Έλληνες αρχικά δεν είχαν γραφή και μετά χρησιμοποίησαν
αυτούσιο το φοινικικό αλφάβητο. Στη συνέχεια, επειδή άλλαξε η φωνή τους, το
μεταρρύθμισαν προκειμένου να ταιριάξει στη γλώσσα τους και τα γράμματα που
προστέθηκαν ονομάσθηκαν ιωνικά, επειδή οι Ίωνες των Ελλήνων θα ήταν αυτοί που
παρέλαβαν το αλφάβητο από τους Φοίνικες και
στη συνέχεια το μεταρρύθμισαν,
και τα άλλα φοινικικά, επειδή είναι φοινικικής επινόησης.
«Οι δε Γεφυραίοι, οι οποίοι ήσαν οι Φονιάδες του Ίππαρχου,
καθώς λένε αυτοί ήσαν από την Ερέτριαν, όμως, όπως εγώ υπολογίζω, αυτοί ήσαν Φοίνικες που ήρθαν μαζί με τον
Κάδμο από τη Φοινίκη και κατοίκησαν στη χώρα που τώρα λέγεται Βοιωτία λαμβάνοντας ως μερίδιο την Τανάγρα.
Από εκεί οι Γεφυραίοι διώχθηκαν από τους Βοιωτούς και κατέφυγαν στην Αθήνα.
Οι Αθηναίοι τους δέχθηκαν ως πολίτες
με περιορισμούς, επειδή έκαναν πολλά αξιόποινα πράγματα που το
ακατανόμαστό τους δεν μου επιτρέπει να τα πω. Οι Φοίνικες δε αυτοί, αυτοί που
ήρθαν μαζί με τον Κάδμο και μέρος τους ήσαν οι Γεφυραίοι, πολλά και διάφορα
μέρη κατοικήσαντες σ' αυτήν την χώρα (την Βοιωτία), εισήγαγαν
και την διδασκαλία στους Έλληνες και
μάλιστα τα γράμματα, που δεν ήταν πριν γνωστά τους, νομίζω, αφού οι Φοίνικες λέγεται
ότι είναι αυτοί που ανακάλυψαν τα γράμματα και οι Έλληνες στον χρόνο συγχρόνως με την αλλαγή της
γλώσσας (της φωνής) μετέβαλαν και την διάταξη των γραμμάτων ("τον
ρυθμόν"). Διαβιούντες τότε οι
Ίωνες με τους Γεφυραίους παρέλαβαν από αυτούς τα γράμματα και λίγα
απ' αυτά τα μεταρρύθμισαν και ως απ' αυτό, και δικαίως, τα μεταρρυθμισμένα, τα ονόμασαν Ιωνικά, μια και ήταν δικής τους
εφεύρεσης και τα υπόλοιπα Φοινικικά ως εισαγωγής από τους Φοίνικες.... .... Εγώ ο ίδιος είδα Καδμήϊα
γράμματα στο ιερό του Απόλλωνα του Ισμηνίου στη Θήβα της Βοιωτίας σε
επιγραφές που στηρίζονταν σε τρίποδες, πολλά από τα οποία ήσαν όμοια με τα
Ιωνικά….» (Ηρόδοτος, Tερψιχόρη
57 – 5)
Ωστόσο τα ως άνω λεγόμενα του Ηρόδοτου είναι
ένας λανθασμένος υπολογισμός, γιατί :
1) Ο Διόδωρος Σικελιώτης
(3,67, 5 - 57 και 5, 75),
επικαλούμενος έναν αρχαιότερό του ιστορικό, τον Διονύσιο Σκυτέα, αναφέρει ότι
δεν είναι αληθές ότι οι Φοίνικες εφεύραν τα γράμματα. Αυτό είναι έργο των
Πελασγών (οι πρόγονοι των Ελλήνων, βλέπε Ηρόδοτος Α, 57- 58) και οι Φοίνικες απλώς άλλαξαν το σχήμα τους, πρβ:
«Σε εκείνους που λένε πως οι Σύριοι
είναι οι εφευρέτες των γραμμάτων, πως οι Φοίνικες τα έμαθαν από εκείνους και τα παρέδωσαν στους Έλληνες και πως αυτοί οι Φοίνικες ήταν εκείνοι που
έπλευσαν με τον Κάδμο στην Ευρώπη και πως γι αυτό οι Έλληνες ονομάζουν τα
γράμματα Φοινικικά, οι Έλληνες απαντούν ότι οι Φοίνικες δεν ήταν οι αρχικοί
εφευρέτες, αλλά οι Πελασγοί και γι
αυτό αρχικά τα γράμματα ονομάζονταν Πελασγικά. Με Πελασγικά γράμματα έγραψαν
ο μουσικός, μυθογράφος και ιστορικός Λίνος, ο Ορφέας και οι τραγουδοποιοί
Προποντίδης, ο δάσκαλος του Ομήρου, και Θυμοίτης. Μετά έγινε κατακλυσμός στην Ελλάδα και
εκτός του ότι χάθηκαν πολλοί άνθρωποι χάθηκαν και τα γραπτά μνημεία και
έτσι βρήκαν την ευκαιρία οι Αιγύπτιοι
και ιδιοποιήθηκαν όλα τα περί αστρονομίας και οι Φοίνικες τα γράμματα. Μετά
από πολλές γενιές ήρθε στη Ελλάδα ο
Κάδμος με Φοίνικες και έφερε τα
Πελασγικά γράμματα με αλλαγμένο σχήμα και τα γράμματα αυτά ονομάσθηκαν
Φοινικικά. Ωστόσο οι Φοίνικες δεν ήταν οι αρχικοί εφευρέτες, αλλά οι
Πελασγοί. Το μόνο που έκαναν οι Φοίνικες ήταν να αλλάξουν τη μορφή των
γραμμάτων και, καθώς η πλειοψηφία των ανθρώπων τα χρησιμοποίησε αυτό το είδος
των γραμμάτων, γι αυτό τους δόθηκε η ονομασία Φοινικικά…». (Διόδωρος Σικελιώτης 3,67, 5 - 57 και 5, 75),
2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν ότι οι
Έλληνες είχαν αρχικά γραφή, τη γραφή που ο Διόδωρος (3, 67 και 5, 57-74) ονομάζει Πελασγικά γράμματα και ο
Εβανς Γραμμική γραφή.
3) Η διαφορά που υπάρχει
μεταξύ ελληνικού και φοινικικού αλφάβητου δεν οφείλεται στο ότι η Ελληνική
Γλώσσα έχει άλλους φθόγγους από ό,τι έχει η Φοινικική, όπως νομίζει ο Ηρόδοτος, αλλά στο ότι η
Ελληνική Γραφή έχει διαφορετικό μηχανισμό γραφής και ως εξ αυτού και διαφορετική
ποσότητα γραμμάτων απ΄ ότι έχει η Φοινικική, κάτι που δεν αντιλαμβάνεται ο
Ηρόδοτος.
4) Η γλώσσα άλλαζε και
αλλάζει κατά καιρούς, όμως η αλλαγή αυτή δεν γίνεται στην ποσότητα των
φθόγγων, αυτό είναι κάτι σταθερό, παρά μόνο στις φθογγικές συνθέσεις των
λέξεων. Οι λέξεις αλλάζουν με πρόσθεση, αφαίρεση, μετακίνηση και συγγενική
αλλαγή φθόγγου, πρβ π.χ.: παιδί(ον), (Β)ενετία > Ενετία, μελίτια > μέλισσα, ήρθα – ήλθε… Αυτό
είναι και η αιτία που δεν γίνεται κατά
καιρούς και μεταρρύθμιση του αλφαβήτου. Αν οι Έλληνες είχαν αλλάξει το φοινικικό
αλφάβητο, επειδή άλλαξαν οι φθόγγοι
της γλώσσας τους, η Ελληνική γραφή θα είχε διαφορετικό αριθμό φθόγγων από
ό,τι η Φοινικική, όμως και οι δυο έχουν τον αυτόν αριθμό. Η διαφορά είναι μόνο
στο σύστημα γραφής.
5) Είναι γεγονός ότι πολλοί
λαοί αντέγραψαν τη φοινικική γραφή, όπως οι Εβραίοι , οι Χαναναίοι κ.α., και
γι αυτό λέγεται ότι οι Φοίνικες επινόησαν το αλφάβητο. Ωστόσο αυτό δε
σημαίνει και ότι το ίδιο έκαναν και οι Έλληνες. Αν οι Έλληνες είχαν πάρει τη γραφή από
τους Φοίνικες, η ελληνική και η φοινικική γραφή θα είχαν ίδιο μηχανισμό
γραφής και ίδια ποσότητα και είδος γραμμάτων, ενώ δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΦΟΙΝΙΚΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
Συγκρίνοντας την Ελληνική
και τη Φοινικική Γραφή βλέπουμε ότι:
1) Η Φοινικική Γραφή δεν έχει
κεφαλαία και μικρά γράμματα ούτε και τις παραλλαγές (ομόηχα) Ω(ω) = Ο(ο),
Η(η) = Ι(ι) …, άρα η ελληνική αλφαβητική γραφή έχει διαφορετικό μηχανισμό
γραφής από ό,τι η Φοινικική και ως εξ αυτού και διαφορετική ποσότητα και
είδος γραμμάτων.
Η
Ελληνική Γραφή, το σύστημα γραφής καταγράφει τις λέξεις όχι μόνο φθογγικά,
αλλά και ετυμολογικά, ώστε να έχουμε βοήθεια και στην κατανόηση τους και στη
διάκριση των ομοήχων. Για το σκοπό αυτό έχει επιπλέον από τις σημιτικές και
τις αιγυπτιακές γραφές όχι μόνο τα γράμματα για τα φωνήεντα ( δηλαδή τα
γράμματα: α, ε, ο, ι, η, ω, η ), όπως λέγεται, αλλά και τα εξής:
(α) Τα κεφαλαία
και τα μικρά γράμματα: Α(α), Β(β), Γ(γ)…
Έχουν επινοηθεί για διάκριση τόσο των προτάσεων μεταξύ τους όσο και των
κύριων ονομάτων από τα κοινά, πρβ: νίκη & Νίκη, αγαθή & Αγαθή…
(β) Οι παραλαγες
(ομόφωνα γράμματα): Ο(ο) & Ω(ω), Ε(ε) & Α(αι), Ι(ι) & Η(η) &
Υ(υ)& ΟΙ(οι)…
Έχουν
επινοηθεί για υπόδειξη του μέρους λόγου και των τύπων των λέξεων, ώστε να έχουμε
βοήθεια και στην κατανόηση και στη διάκριση των ομοήχων λέξεων, πρβ π.χ.:
καλό & καλώ, σύκο & σήκω, φυλή & φιλί, καλώς & καλώς, καλεί
& καλοί & καλή…
(γ) Τα ορθογραφικά
σημεία: τονικό σημάδι, απόστροφος, διαλυτικά.
Έχουν επινοηθεί,
για να σημειώνονται οι τονιζόμενες συλλαβές και τα κάποια φθογγικά πάθη, ώστε
οι λέξεις να γράφονται καλύτερα και από το μαγνητόφωνο, για να μη γίνονται
παρανοήσεις με τις ομόηχες λέξεις, πρβ π.χ.: σούπα (φαγητού) και σου ‘πα (=
σου είπα), έξοχη & εξοχή, άγια & αγία, σε εχω & σ’ εχω. Λίγ’
απ΄όλα. μία & μια, , παϊδάκια & παιδάκια…
2) Η Φοινικική Γραφή έχει
γράμματα μόνο για τα σύμφωνα και σημεία για τα φωνήεντα που μπαίνουν πάνω ή
κάτω από το σύμφωνο που έχει φωνήεν, άρα οι Φοίνικες δεν έχουν καμιά σχέση με
τα 7 γράμματα των φωνηέντων: Α, Ε, Ι, Ο, Ω, Η, Υ του ελληνικού αλφάβητου,
καθώς και τα δίψηφα ΟΥ = U, AI = Αe, OI = EI = Oe.
3) Η Φοινικική Γραφή έχει
τα γράμματα «μπεθ, γκιμελ, ντάλεθ, Ζαντε», που δεν υπάρχουν στην ελληνική
(υπάρχουν μόνο στη λατινική, είναι τα B, G, D, Z), γιατί αυτά στη Φοινικική
παριστάνουνε συμπλέγματα που στην ελληνική γράφονται αναλυτικά: ΜΠ, ΓΓ ή ΝΚ,
ΝΤ, ΤΖ/ΤΣ. Επίσης στη Φοινικική γραφή δεν υπάρχει και το γράμμα Ψ = ΠΣ, άρα η
Ελληνική Γραφή είχε πάρει, αν είχε πάρει, από τη Φοινικική μόνο μερικά γράμματα από τα υπόλοιπα
σύμφωνα, δηλαδή κάπου 12 από τα 24
ψηφία του αρχαίου ελληνικού αλφάβητου.
Σημειώνεται ότι με τα
ελληνικά γράμματα Β-ήτα, Γ-άμα,
Δ-έλτα, Z-ήτα γράφονται οι μέσοι φθόγγοι β, γ, δ, ζ που στη Λατινική γράφονται:
V/w = β, Τh = δ/θ, Υ/j = γ, πρβ π.χ. Volume,
4) Τα γράμματα
της Φοινικικής γραφής έχουν σχήμα αυτό που δηλώνει η πρότυπή τους λέξη στο
αλφάβητο, πρβ π.χ.: Alef = κεφαλή βοδιού, beth = οικία, gimel = καμήλα, daleth = θύρα….., ενώ της ελληνικής το σχήμα τους είναι
ανάλογο με τα στοματικά όργανα προφοράς τους, πρβ π.χ.: Λ(λ) = το σχήμα που
παίρνει η γλώσσα (ανασηκώνεται προς τα έσω και ακουμπά στον ουρανίσκο) για να
βγει ο φθόγγος αυτός, Δ(δ) = γλώσσα ανασηκώνεται και ακουμπά στον ουρανίσκο
προς τα έξω, Β(β) = χείλη σφικτά προς τα μέσα και μάγουλα φουσκωτά, Ο(ο) = το
σχήμα που παίρνουν χείλη- στόμα για να βγει ο φθόγγος αυτός, Α(α) = στόμα
ανοικτό και φάρυγγας σφικτός, Ε(ε) = χείλη ανοικτά… Σήμερα αυτό έχει κάπως καταστρατηγηθεί,
λόγω της δημιουργίας των μικρών και των κεφαλαίων γραμμάτων.
5) Αρχικά κάθε ελληνική
φυλή είχε και δικό της αλφάβητο και κατά τον 5/4ο αι. π.χ. καταργήθηκαν όλα αυτά και δημιουργήθηκε
το κοινό με τα κεφαλαία και μικρά γράμματα: Α(α), Β(β)… , άρα είναι παράλογο
να λέμε σήμερα ότι οι Έλληνες πήραν το αλφάβητο ή τα γράμματα από τους
Φοίνικες.
|
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’
ΣΥΝΤΟΜΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ
Φυλές Θήβας - Κοινό των Βοιωτών – κτίση Θήβας
Οι κάτοικοι της αρχαίας
Βοιωτίας διέφεραν στην καταγωγή. Στο χώρο της Βοιωτίας, που αρχικά λεγόταν Ωγυγία, έμεναν οι καλούμενοι ‘Εκτηνες. Μετά οι κάτοικοι αυτοί
αφανίστηκαν από επιδημία και ήρθαν και κατοίκησαν εκεί οι Υαντες και οι
Αονες, τους οποίους ήρθε και κατάκτησε ο Κάδμος με Φοίνικες, τους λεγόμενους Καδμείοι ή Θηβαίους.
Ο
Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε την Καδμεία ή Θήβα το έτος
1255 πριν από το Διόγνητο = το 1519 π.Χ.
Εξήντα
χρόνια μετά τα Τρωικά (= το 1149 περίπου π.Χ.) ήρθαν από την Αρνη της Θεσσαλίας οι Βοιωτοί, που
έδωσαν και το όνομα τους στην περιοχή, και οι Μινύες.
Τα πρώτα χρόνια υπήρχε
μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των Καδμείων και των Μινύων που οδηγούσε συχνά σε
σύγκρουση τον Ορχομενό και την Θήβα. Σταδιακά στο χώρο της Βοιωτίας κυριάρχησε η Θήβα και το
550 π.Χ. περίπου, οι πόλεις της Βοιωτίας ενώθηκαν σε μία ομοσπονδία που
ονομάστηκε Κοινό των Βοιωτών και στο οποίο ηγεμονική θέση κατείχε η Θήβα. Οι
Βοιωτοί εκπροσωπούνταν στο Αμφικτυονικό συνέδριο των Δελφών με δύο ψήφους.
Το 506 π.Χ. οι Θηβαίοι
επιχείρησαν να επιβάλλουν την κυριαρχία τους στις Πλαταιές τις οποίες
υπερασπίστηκαν οι Αθηναίοι με αποτέλεσμα η πόλη να διατηρήσει την ανεξαρτησία
της. Οι Πλαταιείς τότε αποχώρησαν από το Κοινό των Βοιωτών και
έγιναν σύμμαχοι των Αθηναίων.
Περσικοί πόλεμοι - Μηδισμός Θήβας
Οι
Καδμείοι ή Θηβαίοι κατά τους Περσικούς
πολέμους (κατά την
διάρκεια της εκστρατείας του Ξέρξη το 480 και 479 π.Χ.) μήδισαν,
επειδή δεν ήσαν Έλληνες, αλλά βαρβαρικής καταγωγής, σύμφωνα με τον
Ηρόδοτο. Ωστόσο ο Πλούταρχος («Ηθικά – Περί του Ηροδότου Κακοήθειες»)
λέει ότι ο Ηρόδοτος λέει «κακοήθειες (ο χαρακτηρισμός είναι του Πλούταρχου),
γιατί οι Θηβαίοι ήσαν Έλληνες και απλώς μήδισαν, επειδή δεν μπορούσαν να
κάνουν αλλιώς.
Στη μάχη των Πλαταιών οι
Θηβαίοι πολέμησαν στο πλευρό των Περσών. Το Θηβαϊκό σώμα αποκρούστηκε από
τους Αθηναίους και κλείστηκε στα τείχη της Θήβας. Δέκα μέρες μετά οι σύμμαχοι
πολιόρκησαν την Θήβα και απαίτησαν την τιμωρία των όσων μήδισαν. Οι αρχηγοί
των Θηβαίων τελικά παραδόθηκαν και εκτελέστηκαν, ενώ η πόλη δεν καταστράφηκε
καθώς οι σύμμαχοι θεώρησαν πως για τον μηδισμό της πόλης ευθυνόταν μόνο η
ηγεσία της και όχι ο λαός της Θήβας. Αφαιρέθηκε όμως από την Θήβα η ηγεμονική
θέση που κατείχε στο Κοινό των Βοιωτών.
Διαμάχη Αθήνας – Σπάρτης για τα πρωτεία - Πελοποννησιακός πόλεμος
Μετά τα περσικά η Σπάρτη εξελίσσεται σε
πρώτη δύναμη στη ξηρά σε όλο τον αρχαίο γνωστό κόσμο και η Αθήνα στη
θάλασσα. Προ αυτού αρχίζει μεταξύ τους
ένας ανταγωνισμός για τα πρωτεία που δεν θα αργήσει να οδηγήσει και σε μια
σειρά από εμφύλιους πολέμους, μεγαλύτερος των οποίων ήταν ο καλούμενος
Πελοποννησιακός, κάτι που εξουθένωσε και τους δυο με επακόλουθο να χάσουν την
ηγεμονία και της Ελλάδας και του αρχαίου γνωστού κόσμου.
Ειδικότερα
μετά τα Περσικά, η Αθήνα αφενός βάζει φόρο υποτέλειας στους Θηβαίους, επειδή
είχαν μηδίσει, και αφετέρου ως πρώτη δύναμη που είχε αναδειχθεί στη θάλασσα ήθελε να ηγεμονεύσει των
Ελλήνων αντί των Σπαρτιατών. Προ αυτού
οι Σπαρτιάτες, που δεν ήθελαν να
χάσουν τα πρωτεία, ζητούν από τους Πέρσες και τους Θηβαίους να τους βοηθήσουν
για να καταβάλουν τους Αθηναίους. Οι Θηβαίοι (επειδή ήθελαν την ελευθερία
τους) και οι Πέρσες (επειδή ήθελαν αφενός να έχουν την κηδεμονία των μικρασιατικών
πόλεων που έλεγχε η Αθήνα και αφετέρου να έρθουν και πάλι στο προσκήνιο).
Προ
αυτού οι Σπαρτιάτες
υποχρέωσαν όλες τις Βοιωτικές πόλεις να δεχτούν την ηγεμονία της Θήβας. Οι Αθηναίοι τότε εκστράτευσαν εναντίον των
Βοιωτών και συγκρούστηκαν με αυτούς στην Τανάγρα το 457 π.Χ. Στη μάχη της
Τανάγρας επικράτησαν οι Βοιωτοί και οι Σπαρτιάτες σύμμαχοί τους. Λίγους μήνες
μετά όμως οι Αθηναίοι επανήλθαν και νίκησαν τους αντιπάλους τους στα Οινόφυτα
Η Βοιωτία πέρασε για ένα
μικρό διάστημα στον έλεγχο της Αθήνας μέχρι το 447 π.Χ. όποτε οι Αθηναίοι
ηττήθηκαν από τους Θηβαίους στη μάχη της Κορώνειας.
Κατά τη διάρκεια του
Πελοποννησιακού πολέμου οι Βοιωτοί τάχτηκαν στο πλευρό της Πελοποννησιακής
συμμαχίας με εξαίρεση τις Πλαταιές, τις οποίες πολιόρκησαν οι Θηβαίοι οι
οποίοι κατά την πρώτη πολιορκία δεν κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη. Την
πόλη πολιόρκησαν δύο χρόνια μετά οι Σπαρτιάτες οι οποίοι την κατέλαβαν μετά
από δύο χρόνια πολιορκίας, το 427 π.Χ. Οι Πλαταιείς εγκατέλειψαν την πόλη
τους και κατέφυγαν στην Αττική. Οι Βοιωτοί με στρατηγό τον Παγώνδα νίκησαν
τους Αθηναίους στη μάχη του Δηλίου, το 424 π.Χ. αποτρέποντας τους Αθηναίους
να καταλάβουν την περιοχή.
Αποφασιστική
ήταν η σύγκρουση των δυο πόλεων στη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς το 405 π.Χ.
που κατέληξε με συντριβή του αθηναϊκού στόλου από τους Σπαρτιάτες και έτσι η
Σπάρτη έγινε στο εξής η μοναδική υπερδύναμη και ο μοναδικός ηγεμόνας του αρχαίου γνωστού
κόσμου.
Εκστρατεία Σπαρτιατών στην Ασία - Συμμαχία Θηβαίων και Αθηναίων
Με τη λήξη του Πελοποννησιακού
πολέμου οι Θηβαίοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από την ηγεμονική πολιτική που
ακολούθησε η Σπάρτη και εντάχθηκαν στον αντισπαρτιατικό συνασπισμό που
σχηματίστηκε αργότερα και οδήγησε στον Κορινθιακό πόλεμο.
Ειδικότερα
το 400 – 387 π.Χ. οι Σπαρτιάτες στέλνουν το στρατηγό Αγησίλαο
στη Μ. Ασία με συμμαχικό στρατό, για να δει τι θα γίνει με τις εκεί ελληνικές
αποικίες, τις οποίες ενοχλούσαν οι Πέρσες. Τότε οι Πέρσες υποκινούν αντισπαρτιατικό ρεύμα στην Ελλάδα μέσω των
Θηβαίων. Οι Θηβαίοι νικούν την Σπάρτη στην Αλίαρτο το 395 π.Χ. και
συμμαχούν με τους Αθηναίους, επειδή αυτοί έτσι τους δινόταν η ευκαιρία να
βγουν και πάλι στο προσκήνιο. Προ αυτού και προτού προλάβει να διαλύσει το
Περσικό κράτος, ο Αγησίλαος επιστρέφει
στην Ελλάδα και δίνει μάχη με το συνασπισμό Αθηναίων και Θηβαίων στην Κόρινθο
το 394 π.Χ. και νικιέται. Στη συνέχεια
βλέποντας οι Σπαρτιάτες ότι οι Αθηναίοι αναπτύσσονται στέλνουν στην Περσία
τον στρατηγό Ανταλκίδα να υπογράψει συνθήκη ειρήνης, κάτι που έγινε το 387
π.Χ., η καλούμενη Ανταλκίδειος ειρήνη.
395
- 386 π.Χ. «Κορινθιακός πόλεμος» στον οποίο οι Αθηναίοι συμμετέχουν με τους
στρατηγούς Κόνων και Ιφικράτη.
377
π.Χ. Ίδρυση της δεύτερης αθηναϊκής συμμαχίας με σκοπό την αντιμετώπιση της εξάπλωσης
της σπαρτιάτικης επιρροής.
Μάχη στα Λεύκτρα - Ηγεμονία Θήβας
Το 375 π.Χ. οι Θηβαίοι
εισέβαλαν στον Ορχομενό τον οποίο υπερασπίστηκαν οι Σπαρτιάτες. Οι δύο
στρατοί συγκρούστηκαν στη γειτονική πόλη Τεγύρα και στη μάχη που ακολούθησε
οι Θηβαίοι επικράτησαν. Επικεφαλής των Θηβαίων σε αυτή τη μάχη ήταν ο
Πελοπίδας. Το 372 π.Χ. κατέλαβαν για μία ακόμα φορά τις Πλαταιές και την
επόμενη χρονιά τις Θεσπιές ολοκληρώνοντας την ανάκτηση της ηγεμονίας τους σε
ολόκληρη τη Βοιωτία.
Οι κινήσεις αυτές των
Θηβαίων όμως οδήγησαν σε δημιουργία συνασπισμού εναντίον τους που αποτελούταν
από τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτες με επικεφαλής τον
Κλεόμβροτο βάδισαν εναντίον της Θήβας και οι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στα
Λεύκτρα
Το
371 π.Χ. γίνεται η μάχη των Λεύκτρων μεταξύ Σπαρτιατών και Θηβαίων κατά την οποία
ηττήθηκε η Σπάρτη και έτσι πλέον τερματίζεται η ηγεμονία της
Σπάρτης. Η σημαντική νίκη των
Θηβαίων οφείλονταν στη στρατηγική μεγαλοφυΐα του Επαμεινώνδα, που εφάρμοσε με
επιτυχία το σύστημα της λοξής φάλαγγας και την ανδρεία του Ιερού Λόχου, που
είχε οργανώσει και διοικούσε ο Πελοπίδας. Για εννέα περίπου χρόνια μετά τη
μάχη των Λεύκτρων, η Θήβα γίνεται η πρώτη δύναμη στην Ελλάδα. Στη συνέχεια
διατηρεί την ηγεμονία της στο χώρο της Βοιωτίας μέχρι την κάθοδο των
Μακεδόνων.
Μάχη Μαντινείας 362 π.Χ. – Νίκη Μακεδόνων - Λήξη ηγεμονίας
Θήβας.
Η
Ηγεμονία Θήβας τερματίζεται με την ήττα των Θηβαίων και το θάνατο τού
Επαμεινώνδα στη μάχη της Μαντινείας το 362 π.Χ. Τότε οι Μακεδόνες με το Φίλιππο στράφηκαν
κατά των συνασπισμένων νοτίων Ελλήνων ( Σπαρτιατών, Αθηναίων, Μαντινέων,
Ηλείων και Αχαιών) ζητώντας να πάρουν αυτοί την ηγεμονία των Ελλήνων. Μετά τη
νίκη του, ο Φίλιππος πέρασε στην Πελοπόννησο, και έγινε δεκτός από όλες τις
πόλεις, αλλά όταν έφθασε στη Σπάρτη του απαγόρευσαν να εισέλθει. Ο Φίλιππος
δεν προσπάθησε να πάρει την πόλη δια της βίας και έφυγε.
358
- 355 π.Χ. Εξέγερση των συμμάχων των Αθηναίων κατά τον λεγόμενο «Συμμαχικό
πόλεμο» και διάλυση της Β΄ Αθηναϊκής συμμαχίας.
349
- 348 π.Χ. Ξεσπάει ο Ολυνθιακός πόλεμος κατά του βασιλιά Φίλιππου που λήγει
με τη καταστροφή της Ολύνθου και την ήττα του αθηναϊκού στρατού.
346
π.Χ. Φιλοκράτειος ειρήνη μεταξύ Φιλίππου και Αθήνας. Η συνθήκη όριζε να κρατήσουν
οι δύο πλευρές τα κεκτημένα.
Μάχη Χαιρώνειας 338 π.Χ. = συντριβή Θηβαίων και Αθηναίων
Το 356 π.Χ. οι Βοιωτοί
συμμετείχαν στον τρίτο ιερό πόλεμο εναντίον των γειτόνων τους Φωκέων ο οποίος
έληξε το 346 π.Χ., μετά την ανάμειξη σε αυτόν των Μακεδόνων. Οι Μακεδόνες
ενεπλάκησαν και στον τέταρτο ιερό πόλεμο που ξέσπασε το 340 π.Χ. Η ανάμειξή
τους στα κοινά της νότιας Ελλάδας ανησύχησε τους υπόλοιπους Έλληνες που
συγκρότησαν μία μεγάλη συμμαχία εναντίον τους. Οι αντίπαλοι συνασπισμοί
συγκρούστηκαν στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ.
Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας
(338 π.Χ.) και τη συντριβή των Βοιωτών και των Αθηναίων από τον Φίλιππο, οι
Θηβαίοι έχασαν την ηγεμονία τους στο βοιωτικό χώρο. Οι Ιερολοχίτες ενταφιάστηκαν
σε ομαδικό τάφο (το Πολυάνδριο, στο σημείο όπου σκοτώθηκαν και επάνω στήθηκε
μαρμάρινο λιοντάρι. Στη Θήβα επιβλήθηκε ολιγαρχικό πολίτευμα και στην Καδμεία
εγκαταστάθηκε μακεδονική φρουρά.
Μετά τον θάνατο του
Φιλίππου η Θήβα επαναστάτησε με αποτέλεσμα να εκστρατεύσει εναντίον της ο
Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος κατέστρεψε την πόλη (335 π.Χ.). Μόνο η οικία του μεγάλου
Θηβαίου λυρικού ποιητή Πίνδαρου σώθηκε της καταστροφής, με εντολή του Μ. Αλεξάνδρου.
Την πόλη ανοικοδόμησε πάλι ο Μακεδόνας βασιλιάς Κάσσανδρος το 316 π.Χ.
Συνέδριο Κορίνθου 337 π.Χ. -
Πανελλήνια ιδέα – Κατεδάφιση Θήβας
Το
337 π.Χ. γίνεται συνέδριο των Ελλήνων στην Κόρινθο προκειμένου να εκλέξουν
ένα ύπατο αρχηγό, για να εκστρατεύσει εναντίον των Περσών, γιατί
ανακατεύονταν και πάλι στα ελληνικά πράγματα, αλλά και για να πάρει εκδίκηση
για τα έκτροπα που είχαν δημιουργήσει οι βάρβαροι (Πέρσες, Μήδοι, Φοίνικες
κ.α.) επί Ξέρξου στην Ελλάδα. Το συνέδριο εξέλεξε το Φίλιππο το Μακεδόνα ως
αρχηγό των Ελλήνων( και μετά τη δολοφονία του το γιο του Αλέξανδρο). Οι
Σπαρτιάτες στο συνέδριο αυτό δεν ψήφισαν το Φίλιππο (και μετά το Μ.
Αλέξανδρο) ως αρχηγό των Ελλήνων με το αιτιολογικό ότι εκείνοι ηγούνται άλλων
και δεν ακολουθούν άλλους.
Μετά
το θάνατο του Φιλίππου, οι Θηβαίοι προσπάθησαν να απαλλαγούν από τη μακεδονική
φρουρά που είχε εγκαταστήσει εκεί ο Φίλιππος, όμως εκστρατεύει εναντίον τους
ο Μ. Αλέξανδρος και καταστρέφει παντελώς την πόλη. Μόνο η οικία του μεγάλου
Θηβαίου λυρικού ποιητή Πίνδαρου σώθηκε της καταστροφής, με εντολή του Μ.
Αλεξάνδρου. Η πόλη της Θήβας ξαναχτίστηκε το 316 π.Χ. από τον Μακεδόνα
βασιλιά Κάσσανδρο.
Ρωμαιοκρατία (197 π.Χ. - 395 μ.Χ.)
Το
197 π.Χ. η Θήβα με τις άλλες πόλεις της Βοιωτίας αποστάτησε από τους
Μακεδόνες και προσχώρησε στους Ρωμαίους.
Το
86 π.Χ., όταν ο βασιλιάς Μιθριδάτης ξεκίνησε πόλεμο κατά των Ρωμαίων σε
Ευρώπη και Ασία, η Βοιωτία τάχθηκε με το μέρος του, για να ξαναγυρίσει στους
Ρωμαίους, όταν ο Σύλλας εισβάλλει στη Βοιωτία εκ νέου. Στη συνέχεια η Βοιωτία
μετατράπηκε σε στάδιο αγώνων των Ρωμαίων, οι οποίοι διεξάγουν πολλούς
εμφύλιους πολέμους. Την περίοδο της ρωμαϊκής κατοχής, η Θήβα και η Βοιωτία
γενικότερα γνώρισε μεγάλη παρακμή και μαρασμό.
Ο
Παυσανίας (Βοιωτικά 7,8) αναφέρει ότι όταν ο Μιθριδάτης άρχισε τον πόλεμο
κατά των Ρωμαίων, η Θήβα προσχώρησε σ’ αυτόν και όταν ο Σύλλας εισέβαλε στη
Βοιωτία, οι Θηβαίοι φοβήθηκαν και αμέσως άλλαξαν και στράφηκαν προς τη φιλία
των Ρωμαίων. Αναφέρει επίσης ότι στις μέρες του όλη η κάτω Θήβα είχε ερημωθεί
εκτός από το ιερό, Κατοικούνταν μόνο η Ακρόπολη που την ονόμαζαν Θήβα και όχι
Καδμεία.
Βυζαντινή περίοδος (395 - 1204 μ.Χ.)
H
Βοιωτία την Βυζαντινή περίοδο είχε οικονομική άνθηση. Ιδιαίτερα η Θήβα από το
365 έως το 1204 είχε γίνει πρωτεύουσα του θέματος της Eλλάδος. H πόλη και η
ευρύτερη περιοχή εντός ολίγου σχετικά χρόνου, ανέπτυξαν πολλές και ποικίλες
εύρωστες βιομηχανίες, έτσι ώστε να είναι η πλουσιότερη, όλων των εκτός Ισθμού
πόλεων. Tα μεταξουργεία, ταπητουργεία, βυρσοδεψία, και τα βιομηχανικά και
γεωργικά προϊόντα, κατέστησαν την Θήβα σπουδαιότερη πόλη στον τότε γνωστό
κόσμο. Ούτε οι επιδρομές των Βουλγάρων (1040) και των Nορμανδών (1147) δεν σταμάτησαν
την οικονομική άνθηση της πόλης. O Βασίλειος ο Bουλγαροκτόνος επισκέφθηκε την
Θήβα πηγαίνοντας στην Aθήνα και θεμελίωσε τον ναό των Tριών Ιεραρχών, στο
σημείο που σήμερα σώζονται τα ερείπια του Αγίου Βασιλείου, κοντά στον Mητροπολιτικό
Nαό (Λότζα). H Θήβα κατά τη Βυζαντινή περίοδο υπήρξε έδρα του στρατιωτικού
Διοικητή (Δομέστικου), καθώς και πολλών άλλων. Γύρω στο 1199 μ.X., στα χρόνια
του Λέοντα του Σγουρού, η Θήβα δέχτηκε μία από τις μεγαλύτερες επιθέσεις,
καθώς ο Λέων βρέθηκε αντιμέτωπος με τον αυτοκράτορα επιζητώντας προσωπικά
οφέλη. Ξεχωριστή ήταν στα χρόνια του μεσαίωνα, η παρουσία του Αγίου Iωάννη
του Kαλοκτένη, που τιμάται, ως πολιούχος στη Θήβα, με την επωνυμία Νέος
Ελεήμων.
Φραγκοκρατία (1204 -1460 μ.Χ.)
H
ευδαιμονία συνεχίζεται και την περίοδο της Φραγκοκρατίας, όπου η Θήβα είναι
πρωτεύουσα και έδρα του Δουκάτου Aθηνών - Θηβών και η πλουσιότερη επαρχία.
Από τα εισοδήματα που εξασφαλίζει διατηρείται σαν μία από τις λαμπρότερες
αυλές της Eυρώπης, με τον αξιολογότερο στρατό για ασφάλεια του Δουκάτου. Σε
τέτοιο σημείο ακμής είχε φτάσει η πόλη, που το 1373 μ.X. ο Πάπας Γρηγόριος ο
IA' διοργάνωσε πανευρωπαϊκό συνέδριο στη Θήβα, στο οποίο προσήλθαν όλοι οι
αυτοκράτορες και βασιλιάδες της Ευρώπης και συζήτησαν για την καταπολέμηση
των Τούρκων που απειλούσαν την Ευρώπη. Κατά την περίοδο της δυναστείας των
Φράγκων διατηρήθηκαν στην πόλη της Θήβας οι Γαλλικοί οίκοι των Δελαρός και
Bρυενίων (1205 - 1311), οι Kαταλανοί βασιλιάδες της Σικελίας και της
Aραγωνίας (1311 - 1387) και η κυριαρχία του Iταλικού οίκου Aτζαϊόλι (1387 -
1460). Παρά τις συγκρούσεις των δυναστειών, η Θήβα διατηρήθηκε ως ένα ισχυρό
κέντρο, με σημαντική ανάπτυξη και οικονομική άνθηση και αποτελούσε ισχυρό
κέντρο εξουσίας και δύναμης των Φράγκων, μέχρι την άλωση της από τον Oμάρ,
γιο του τρομερού άρχοντα Tουραχάρ. Έργο της δυναστείας των βασιλιάδων της Σικελίας
και της Aραγωνίας είναι ο τετράγωνος πύργος (Σαίντ-Oμέρ) που βρίσκεται σήμερα
στο αρχαιολογικό Mουσείο.
Τουρκοκρατία (1460 - 1821 μ.Χ.)
Την
περίοδο της Τουρκοκρατίας η Θήβα είχε δωριστεί στη Bαλιδέ Σουλτάνα. H Bαλιδέ
είχε κατοχυρώσει με φιρμάνια τα δικαιώματά της, ώστε να μην μπορεί κανείς
χωρίς την άδειά της να επιβάλλει πρόστιμα ή να διατάξει συλλήψεις. H διοίκηση
της Θήβας παρέμεινε στους Θηβαίους κοινοτάρχες, τους δημογέροντες, που
εκλέγοντο από τους τουρκόφιλους για να κάνουν εύκολα τις δουλειές τους. H
βιομηχανία των μεταξωτών και η γεωργία, τα πρώτα χρόνια εξακολουθούν να είναι
σε άνθηση, ώστε η Θήβα να συνεχίζει να θεωρείται η πλουσιότερη πόλη. Μετά την
παραχώρηση των πλουσιοχώραφων στους Τούρκους αξιωματούχους, άρχισε η πτώση
της οικονομικής άνθησης. Οι γεωργοί άρχισαν να εγκαταλείπουν τα πεδινά και να
φεύγουν προς τα γειτονικά ορεινά χωριά, επειδή δεν άντεχαν τους φόρους. H
παιδεία ήταν ανύπαρκτη και μοναδική πηγή μάθησης ήταν τα μοναστήρια. Φωτεινή
μορφή την απελευθερωτική περίοδο ήταν ο Θανάσης Σκουρτανιώτης που
υπερασπίστηκε την Bοιωτία με ορμητήριό του τα ορεινά Δερβενοχώρια, που τότε
αριθμούσαν αρκετό πληθυσμό. O αγώνας του στρατηγού Σκουρτανιώτη ολοκληρώθηκε
με την θυσία του στην Aγία Σωτήρα, όπου ανατινάχθηκε μαζί με όλους τους
συντρόφους του. Με τη νικηφόρα μάχη της Πέτρας, υπό την αρχιστρατηγία του
Yψηλάντη, ελευθερώθηκε πλέον όλη η Bοιωτία. Μετά την συνθήκη της
Aνδριανούπολης το 1829 η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος. Στις 22/1/1830 με
κοινή συμφωνία των προστάτιδων δυνάμεων δημιουργείται το ανεξάρτητο βασίλειο
της Ελλάδας.
Απελευθέρωση - Νεότερα χρόνια
Μετά την σύσταση του
ελληνικού κράτους, (1830), η Θήβα συνεχίζει να είναι η σπουδαιότερη πόλη της
Βοιωτίας, αλλά και της Ελλάδας. Σε όλα τα νεότερα χρόνια επιφανείς Θηβαίοι πολίτες
αναδεικνύονται και πρωταγωνιστούν στον πολιτικό στίβο, παίζοντας σημαντικό
ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τους
τριακοσίους νέους ιερολοχίτες (1877) που πολέμησαν για την απελευθέρωση της
Θεσσαλίας και της Ηπείρου., Σημαντική παρέμβαση στην πόλη γίνεται με την
εγκατάσταση προσφύγων λόγω της Μικρασιατικής καταστροφής. Τα σκληρά χρόνια
της κατοχής είναι για την Θήβα, όπως για άλλες ελληνικές πόλεις, γεμάτα πείνα,
θύματα, στερήσεις και προδοσίες. Σήμερα η Θήβα είναι σημαντική πόλη της
Βοιωτίας, έδρα δήμου και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας του νομού.
Πηγή |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου